Eigenaarschap
Wanneer je spullen wil nalaten aan je nabestaanden zul je het eigenaarschap over iets moeten hebben. Dit is juist iets wat de laatste jaren in ons digitale tijdperk flink veranderd is. We zijn minder eigenaar van dingen. Onze CD of platencollecties zijn vervangen door Spotify, en onze DVD collectie door Netflix. Boeken kopen we niet meer maar downloaden we op de E-reader en zelfs auto’s privé leasen of op een Swapfiets rijden is tegenwoordig heel normaal. Deze verschuiving van eigenaar naar gebruiker heeft ook sterke consequenties voor ons digitale nalatenschap. Want als gebruiker is het vaak niet mogelijk een account over te dragen aan nabestaanden. Dit staat in de gebruikersvoorwaarden die technologiebedrijven hanteren. Als je als gebruiker een nieuwe service gaat gebruiken accepteer je deze voorwaarden vaak klakkeloos, maar in deze kleine lettertjes staat vaak aangegeven dat je als gebruiker het account niet mag overdragen en de dood leidt tot een directe beëindiging van de gebruikersovereenkomst.
Digitale tussenpersonen
Als wij zelf niet meer eigenaar zijn van de digitale producten die we gebruiken wie zijn dit dan wel? Dit zijn zogenaamde “digitale tussenpersonen”. Te denken valt aan bedrijven als Facebook, Google, Apple en Microsoft. Bedrijven die een service aanbieden die wij afnemen. Normaal gaat het afnemen van deze service vaak zonder problemen. We loggen met een wachtwoord in op onze mail, Facebookaccounts en Instagram en plaatsen daar onze eigen foto’s en video’s op. Dat we geen eigenaar zijn wordt vaak pijnlijk duidelijk na het overlijden van de oorspronkelijke gebruiker. Wanneer nabestaanden nog een wachtwoord hebben is er vaak geen probleem. Ze loggen in op de account van de overledene, halen bijvoorbeeld foto’s en video’s van het account af en verwijderen het account daarna.
Maar officieel zijn nabestaanden door dit te doen in overtreding van de gebruikersvoorwaarden van veel van deze bedrijven. Zo stelt Facebook dat het niet is toegestaan om anderen in te laten loggen op je account. Dus eigenlijk ben je als nabestaande dan in overtreding. Helaas is dit vaak wel de enige optie om nog volledige toegang te hebben tot iemands account. Maar het wordt enorm lastig wanneer nabestaanden geen wachtwoord hebben van het account. Zonder wachtwoord is het dan niet mogelijk toegang te krijgen. Om wel toegang te krijgen zullen nabestaanden verzoeken moeten indienen bij deze digitale tussenpersonen. Deze bedrijven overhandigen nooit inloggegevens, ze verstrekken hoogstens (een deel van) de inhoud van het account. Om deze inhoud op te vragen zal er een verzoek moeten worden ingediend bij deze bedrijven, en dit is vaak een lang en ingewikkeld proces. Vaak houdt dit in dat er een gerechtelijk bevel naar Amerika of Ierland moet worden verstuurd waar de hoofdkantoren zitten met het verzoek om gegevens op te vragen. Hierbij moet bewijs worden verstrekt dat de nabestaanden daadwerkelijk nabestaanden zijn van de overledene. Dit is natuurlijk ontzettend schrijnend, als je op het punt staat een begrafenis te regelen en je toegang wil tot foto’s van je dierbare maar daarvoor een rechtszaak in een ander land moet starten. Hier zijn natuurlijk hoge kosten aan verbonden en veel nabestaanden zullen hier dan ook niet de moeite voor nemen. De macht rond ons digitale nalatenschap ligt dan ook vaak bij deze bedrijven in plaats van bij de gebruikers. Maar waarom doen deze bedrijven zo hun best de accounts van de overledene te beschermen?
Privacy
Het is ook niet zonder reden dat technologiebedrijven nabestaanden niet zomaar toegang geven tot de accounts van hun dierbaren. Dit is voornamelijk omdat deze bedrijven de privacy van hun gebruikers willen beschermen. Het maakt dan niet uit of een persoon nog leeft of overleden is. Technologiebedrijven hebben de privacy van een klanten hoog in het vaandel staan. De bedrijven zullen dan ook er alles aan doen om de privacy van de oorspronkelijke gebruiker te waarborgen. Door nabestaanden geen toegang te verlenen blijven de gegevens van de oorspronkelijke gebruiker beschermd en kan niemand berichten lezen of foto’s zien.
Hier valt natuurlijk ook wel wat voor te zeggen, niet iedereen vindt het prima dat je ouders door je Whatsappgesprekken struinen nadat je bent overleden, vooral niet als je hierin ook nog dingen hebt besproken die je eigenlijk voor je ouders verborgen wilde houden. Of intieme foto’s die je wilde delen met je geliefde, zijn misschien ook niet voor ieders ogen bestemd. Daarom is het ook niet zo gek dat technologiebedrijven hierin meegaan en de gebruiker willen beschermen. Toch zijn de meningen hierover verdeeld. Zo zijn er ook mensen die zeggen ja ik ben toch al dood dus het interesseert mij echt niets wat mensen nog van mij vinden ik krijg er toch niets meer van mee. Wat zegt de wet hier eigenlijk over?
AVG & GDPR
Hebben overleden mensen eigenlijk wel recht op privacy? In Europa kennen we de AVG de wet rondom bescherming van persoonsgegevens. In deze wet staat dat het recht op privacy alleen geldt voor mensen die in leven zijn. Dit betekent dus dat de persoonsgegevens van overledenen niet meer beschermd hoeven te worden. Echter, verschilt het per land in de EU hoe deze wet wordt geïmplementeerd. Zo is het in Nederland inderdaad zo dat het recht op privacy na overlijden vervalt maar in de ons omringende landen verschilt dit. Zo hanteren andere lidstaten bijvoorbeeld een termijn van twee jaar na overlijden voor het recht op privacy. Persoonsgegevens in deze landen dienden dus langer beschermd te worden. Technologiebedrijven opereren internationaal en wetgeving rondom erfrecht en privacy kan dus per land verschillen. Dit zorgt ervoor dat digitaal nalatenschap een complexe kwestie is.
Wees voorbereid
Het is sowieso belangrijk om nu alvast te bedenken wat je wil wat er met je accounts gebeurt als je overlijdt. Bedrijven als Google en Facebook kunnen je hierbij ook al deels helpen. Zo biedt Facebook de mogelijkheid een contactpersoon aan te stellen die jouw account deels kan bewerken wanneer jij bent overleden. Maar het is wel van belang die nu al aan te stellen anders is het te laat. Schrijf nu ook alvast op wat er met je accounts moet gebeuren als je bent overleden. Zo is het voor je nabestaanden makkelijker om dit te regelen als ze weten hoe jij het wil hebben. Zo kan je je wachtwoorden nu al op papier delen met je nabestaanden, maar dit is natuurlijk niet erg veilig. Maar je wachtwoorden vastleggen bij de notaris is ook erg duur en niet praktisch aangezien ze vaak veranderen. Het kan wel bijvoorbeeld makkelijk zijn om een passwordmanager te gebruiken. Met één hoofdwachtwoord kun je dan inloggen op al je accounts. Wanneer dit hoofdwachtwoord dan wordt gedeeld met je dierbaren kunnen ze in het geval van je overlijden toch nog bij al je accounts. Dit gaat zoals eerder aangegeven in tegen de gebruikersvoorwaarden van verschillende bedrijven maar het kan wel enorm veel leed en frustratie besparen. Wat weer het nadeel is van password managers is dat ze geen biomedische identificatie kunnen opslaan. Ze kunnen dus bijvoorbeeld niet je vingerafdruk opslaan waarmee je inlogt op bepaalde apparaten. Alleen een passwordmanager is dus ook zeker geen zaligmakende oplossing. Problemen met toegang krijgen tot data na overlijden is niet alleen emotioneel maar ook financieel erg vervelend, zo zijn er tegenwoordig tal van mensen die hebben geïnvesteerd in cryptovaluta zoals bitcoins. Zonder het wachtwoord van jouw digitale portemonnee zullen je nabestaanden nooit toegang krijgen tot dit geld waardoor ze veel geld kunnen mislopen. Het is dus enorm belangrijk nu al na te denken over wat je wil dat er gebeurt met je digitale eigendommen als je komt te overlijden. De wetgeving in Nederland is nog niet zo ver dat alles makkelijk overdraagbaar is, dus ligt de verantwoordelijkheid vooral nu bij de mensen zelf. Hopelijk komt hier in de toekomst een oplossing voor, zodat we zelf meer zeggenschap krijgen over ons digitaal nalatenschap.
