Van TEKST ALICE BOOTHBY, ILLUSTRATIE ELLEN MANDEMAKER
Een mens bouwt onbewust een behoorlijke digitale erfenis op. Met profielen op Facebook, Twitter, Instagram, LinkedIn en streamingdiensten, slingeren er overal stukjes data van je rond. En dan hebben we het nog niet eens ge- had over je e-mailverkeer, WhatsApp of Cloud services als iCloud, Google Drive en OneDrive, waar vaak duizenden foto’s en documenten in worden opgeslagen.
Als je erover nadenkt is die digitale nalatenschap duizelingwekkend groot. Veel nabestaanden blijven zitten met deze ‘erfenis’ – zonder precies te weten wat ze ermee moeten doen. Zeg je alle accounts op en verdwijnt de overledene on- line, of behoud je sommige accounts om toegang te houden tot persoonlijke documenten?
Het zijn zaken die notaris Jos Hofstee van Abma Schreurs notarissen en advocaten steeds vaker in een testament opnemen. “Er zijn mensen die naar hun wachtwoordmanager doorverwijzen en daar één persoon de bevoegdheid over geven. In datzelfde testament kan ook staan dat de Facebookherdenkingspagina maar twee weken te zien is.” Het opgeven van een digitale erfenis gaat dus heel specifiek. Zo maakte Hofstee ook mee dat mensen aangeven wat er met datingapps moet gebeuren, of met alle documenten en foto’s in een Cloud. “Maar veel mensen willen vooral dat na hun overlijden apps en accounts worden stopgezet, omdat zij niet digitaal willen voortbestaan.”
~Ellen Mandemaker~
Slopend proces
Toen de oma van Chantal van der Velde een aantal jaar geleden overleed, bleef zij maar ‘doorleven’ op Facebook. Voor Van der Velde was dit reden om samen met Graciëlla van Hamersveld de startup Closure (2018) te beginnen, een platform dat alle opgegeven abonnementen, accounts en contracten op één centrale plek beëindigt nadat iemand is overleden. Wachtwoorden hoeven niet te worden doorgeven. Naam, adres en de overlijdensakte zijn namelijk vaak voldoende om alles in gang te zetten.
Van der Velde: “Wanneer iemand overlijdt worden door middel van Basis- registratie Personen (BRP) in principe alle instanties op de hoogte gebracht. Behalve de private sector – denk aan energiebedrijven, verzekeringsmaatschappijen, kranten, goede doelen én online platforms. Daar zit een probleem. Het is vaak voor nabestaanden een slopend proces om al die abonnementen op te zeggen. Met Closure lossen wij dat op en hoef je er als nabestaande niet meer naar om te kijken.”
Inmiddels heeft Closure al honderden mensen geholpen en heeft het platform grootse plannen. Zo moet er volgend jaar een systeem komen waar je als ‘levende’ alvast je digitale erfenis kunt regelen en wil Closure doorgroeien naar het buitenland, het liefst zo snel mogelijk. “De digitale erfenis is een wereldwijd probleem. We vinden het allemaal heel normaal om naar een uitvaartondernemer te gaan. Maar over je digitale uitvaart moet je ook nadenken. Die bewustwording proberen we te creëren.”
Volgens Sander van der Meer van Digitale Nazorg is het belangrijk om niet álle accounts direct op te zeggen na een overlijden. “Als je bijvoorbeeld een Apple ID opzegt, kom je nooit meer bij bepaalde gegevens. Zeg je een telefoonabonnement op om de maandelijkse kosten te drukken, dan kun je ook geen tweestapsverificatie, een extra beschermingslaag voor je account, meer uitvoeren of de WhatsAppgeschiedenis induiken. Hetzelfde geldt voor e-mail. Het zijn gegevens die je later misschien nog nodig hebt bij een verdere afwikkeling.”
Nieuwe wetgeving
Van der Meer heeft een achtergrond als forensisch digitaal specialist bij de politie. Met zijn onderneming Digitale Nazorg (2013) helpt hij nabestaanden met het veiligstellen van dierbare data. Vaak gebeurt dat om vragen rond een doodsoorzaak op te lossen. “Tijdens mijn werk bij de politie vroeg een familie of ik de telefoon van hun overleden dochter wilde kraken. Zij kwamen er niet in. ‘Ja,’ zei ik. ‘Dat kan ik misschien wel, maar het mag niet.’ Er was namelijk geen sprake van een delict.”
Daar ligt volgens Van der Meer de crux. Wat kan en mag? Onder de vlag van Digitale Nazorg mág hij kraken. “Maar een account is nooit, maar dan ook nooit overdraagbaar. Geef jij je accountgegevens en wachtwoord van Facebook door aan een familielid en logt hij of zij vervolgens in na jouw dood? Dan pleegt diegene een strafbaar feit. Zelfs al gebeurt dat met de beste bedoelingen.”
Volgens Van der Meer is de wet nog niet aangepast aan ons digitale leven en moeten nabestaanden goed letten op de stappen die zij zetten. Zo kan het zomaar zijn dat wanneer nabestaanden aan de slag gaan met documenten van de overledene in de Cloud, dit gezien kan worden als een ‘zuivere’ aanvaarding van de erfenis. Dat maakt de digitale erfenis een lastig vraagstuk. Het zal er dan ook niet makkelijker op worden met een groei- end aantal platforms én online kapitaal als bitcoins en een tegoed op PayPal.
Van der Meer: “De digitale erfenis kenden wij twintig jaar geleden niet. Toen stonden alle documenten gewoon nog in ordners in de kast, had je fotoboeken en hield je een dagboek bij op papier. Nu staat alles online in de Cloud. Daar is nieuwe wetgeving voor nodig. En snel ook.”
WAT KUN JE NU AL DOEN VOOR LATER?
1. Het belangrijkste is om een lijst te maken van sociale media-accounts, abonnementen en andere gegevens. Dat scheelt veel verzamelwerk voor nabestaanden.
2. Schakel een vertrouwenspersoon of notaris in die van deze lijst Wachtwoorden verzamelen kan, maar is in de meeste gevallen niet nodig bij de afwikkeling van een account. Bovendien is het juist belangrijk om regelmatig van wachtwoord te wisselen en plegen nabestaanden een strafbaar feit wanneer zij onder jouw naam inloggen.
3. Maak ook duidelijk wat er met je online gegevens en accounts moet ge- beuren na je dood. Wil je een herdenkingspagina, of wil je dat alle accounts verwijderd worden? Uitvaartverzekeraar Nuvema biedt bijvoorbeeld een gratis socialemediatestament aan, waarin je kunt aangeven wat er met je profielen moet
DE HERDENKINGSPAGINA VAN FACEBOOK
Van alle socialemediaplatforms is Facebook een voorloper op het gebied van digitaal nalatenschap. Het platform maakt het relatief eenvoudig voor nabestaanden om een profiel te verwijderen of om het als herdenkingspagina in te richten. Hiervoor moet een verzoek bij Facebook worden ingediend, waarbij de overlijdensakte moet worden geüpload. Wan- neer er voor een herdenkingsstatus wordt gekozen, verdwijnt de overledene niet volledig van Facebook, maar zal hij of zij niet meer verschijnen in vriendenlijsten, bij vriendsuggesties, advertenties of verjaardag herinneringen, om pijnlijke situaties te voorkomen.
