Esser, y. (2023, augustus 16). Waarom het belangrijk is je online erfenis goed te regelen Libelle. https://www.libelle.nl/lifestyle/waarom-het-belangrijk-is-je-online-erfenis-goed-te-regelen~bc844177/
Over wie dierbare erfstukken krijgt, denken de meeste mensen weleens na. Ook een testament om financiële en materiële zaken te regelen is vrij normaal. Uit gegevens van De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie blijkt dat het aantal Nederlanders dat bij een notaris vastlegt wie wat krijgt na hun overlijden al jaren stijgt. In totaal hebben zo’n 100.000 mensen een testament ingeschreven. Waar we ons minder van bewust zijn, is dat een steeds groter deel van onze nalatenschap digitaal is.
Verreweg het grootste deel van onze familiekiekjes is niet meer ingeplakt in fotoboeken, maar staat op een laptop, telefoon of op Face-book en Instagram. En dan hebben we het nog niet eens over alle WhatsApp-berichten, e-mails, privéberichten op sociale media en documenten opgeslagen in de cloud.
Uit een peiling van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in 2020 blijkt dat de helft van de Nederlanders hier nooit mee bezig is geweest. Mensen vinden hun digitale erfenis minder belangrijk dan fysieke spullen en de invulling van hun uitvaart. Slechts 29 procent van de ondervraagden heeft weleens aan de eigen digitale nalatenschap gedacht. En minder dan een kwart van de mensen heeft een lijst met wachtwoorden gedeeld met dierbaren.
Toch is het belangrijk om na te denken over de digitale erfenis, zegt techexpert Aaron Mirck, die samen met Sanne Kanis het boek Niet appen tijdens het eten schreef. “We doen steeds meer online, daarom verandert wat we nalaten ook. Vroeger was het een zolder met spullen, nu bevinden die spullen zich op computers of online.”
Wat te doen?
De zoon van Rebecca (50) kreeg hier een aantal jaar geleden mee te maken. Hij was veertien toen een goede vriendin uit het leven stapte. Met hun vriendengroep maakten ze geregeld video’s die ze op YouTube plaatsten. Vlak voor haar overlijden had het meisje een video gemaakt waarin ze een emotioneel liedje zong. “Mijn zoon wist niet wat hij aan moest met de video. Die stond verborgen op YouTube. Moest hij hem daar laten staan of juist openbaar zetten? Wilden de nabestaanden er iets mee doen? Of vonden ze het juist heel privé? Het lijkt misschien pietluttig, maar het had grote impact op hem”, vertelt Rebecca. “Ik heb het er met mijn zoon over gehad, dat hij de video niet zonder hun toestemming zomaar openbaar kon zetten. Zelfs al wist hij vrijwel zeker dat zijn vriendin dat had gewild, maar dat konden we nooit meer navragen. Hij zocht contact met de ouders, dat lukte niet. We hebben ook meerdere keren via de schooldirecteur geprobeerd met de nabestaanden in contact te komen, tevergeefs. Uiteindelijk hebben we het maar verborgen op YouTube laten staan. Dus alleen mensen met het linkje kunnen het bekijken, anderen vinden het nooit. Na al die jaren staat het er nog steeds, omdat we dachten dat de nabestaanden het misschien toch ooit wilden zien. Maar tot nu toe hebben ze nooit gereageerd.”
Door deze gebeurtenis is Rebecca zelf ook anders gaan nadenken over haar digitale erfenis. “Inmiddels zijn mijn kinderen volwassen, maar ik ben me door deze situatie wel bewust geworden dat je het met elkaar moet hebben over je digitale accounts. Je wil er natuurlijk niet over nadenken dat er wat met hen gebeurt, maar stel dat ze overlijden, dan is het fijn als je weet wat zij willen dat er met hun berichten en documenten gebeurt”, zegt ze. “Zelf heb ik een document gemaakt met al mijn accounts en wachtwoorden. Mijn zoon en dochter kunnen daarbij als dat nodig is.”
Verboden toegang
Volgens Mirck is het inderdaad slim om inloggegevens te delen met dierbaren. Tenminste, als je wilt dat ze er na je overlijden bij kunnen. “Als je niets regelt voor zaken die je online doet, is er geen overdracht aan de nabestaanden. Erfgenamen krijgen dus niet automatisch toegang tot bijvoorbeeld de e-mail, WhatsApp, social media en het Spotify-account van een overledene”, zegt hij. Hij legt uit dat dit komt door het verschil tussen bezit en gebruik. Fysieke zaken vallen onder het erfrecht. Een laptop of telefoon wordt dus overgedragen. Maar we zijn geen eigenaar van Facebook of WhatsApp, dat gebruiken we alleen. Veel techbedrijven hebben strenge gebruiksvoorwaarden waarin ze de privacy van de overledene vooropstellen. Tenzij je je inloggegevens met anderen deelt, kunnen erfgenamen dus niet bij je online-accounts. Mirck: “Het is helemaal geen gek idee om dit gewoon op een briefje te schrijven, met pen en papier, zodat anderen er altijd bij kunnen.”
Eeuwig leven
Wie niets regelt, moet er daarnaast ook rekening mee houden dat accounts blijven bestaan. Tot in de eeuwigheid. Of, totdat een bedrijf failliet gaat. “In 2070 zal Facebook de grootste begraafplaats ter wereld zijn”, zegt Mirck. “Er zijn dan meer overleden dan actieve gebruikers, de doelgroep van Facebook is relatief wat ouder.” Wie niet wil dat nabestaanden geconfronteerd blijven worden met hun profielen en misschien zelfs herinnerd worden aan verjaardagen, moet hier dus zelf over nadenken en inloggegevens delen. “Techbedrijven denken hier steeds meer over na. Daarom is het bij Google bijvoorbeeld mogelijk om een inactiviteitsvoorkeur aan te geven. Iemand anders krijgt dan automatisch toegang tot je account als je een vooraf ingestelde tijd – bijvoorbeeld drie maanden – inactief bent geweest.” Goed om daarbij te beseffen dat er allerlei diensten onder de Google-vlag vallen, zoals Gmail en Google Drive. Bij Facebook kunnen nabestaanden een verzoek indienen om iemands profiel een herdenkingsstatus te geven. Dan is het voor bezoekers van het profiel meteen duidelijk dat iemand is overleden en zullen ‘vrienden’ niet meer geconfronteerd worden met de verjaardag van de overledene. Hiervoor moeten de juiste documenten overhandigd worden, waaruit blijkt dat iemand is overleden. Maar zelfs dan kan Facebook alsnog niet de aanmeldgegevens verstrekken. Het is altijd in strijd met het beleid van het bedrijf om je aan te melden bij het account van iemand anders. Er zijn ook steeds meer externe bedrijven die inspelen op de digitale erfenis. Voorbeelden zijn Digitale Nazorg en Digital Life Legacy, bedrijven die nabestaanden helpen om toch toegang te krijgen tot accounts van een overleden dierbare. Een bedrijf als Levensregister helpt mensen inzichtelijk te maken welke accounts ze allemaal hebben en wat ze willen dat daarmee gebeurt na hun overlijden. Maar het Levensregister is bijvoorbeeld ook te gebruiken om gegevens over verzekeringen in op te slaan of bij te houden wat de einddatum van een service-overeenkomst is. Aan deze diensten zijn wel kosten verbonden, legt Mirck uit. “Het voordeel is dat deze bureaus inzichtelijk kunnen maken wat je allemaal moet regelen en wat de consequenties zijn. Een expert kijkt mee, waardoor mensen minder snel belangrijke dingen missen.”
Gevoelige info
Als nabestaande zijn er ook zaken om rekening mee te houden. Sluit bijvoorbeeld niet te snel het telefoonabonnement van de dierbare af. Het telefoonnummer is namelijk gekoppeld aan WhatsApp, waardoor alle berichten zullen verdwijnen als een nummer wordt overgedragen. Ook is er voor sommige accounts misschien tweestapsverificatie aangezet. Dit houdt in dat inloggen niet alleen met een wachtwoord gebeurt, maar ook nog met een code op de smartphone, bijvoorbeeld via een sms’je. Als het telefoonnummer niet meer bestaat, zullen de controle-berichten nooit aankomen, en wordt toegang tot de accounts wel héél lastig. En niet onbelangrijk: wie rondstruint in de digitale erfenis moet er ook rekening mee houden dat er dingen opduiken waar je minder blij mee bent. Sylvie (60) ontdekte door de digitale bestanden van haar overleden man dat hij niet de man was die ze dacht dat hij was. “David overleed vrij plotseling aan een hartstilstand. Een paar weken na de crematie besloot ik zijn computer op te ruimen. Toen vond ik allerlei foto’s die ik nooit had willen zien. Ik vond ook nog een USB-stick die bevestigde wat ik helemaal niet had willen weten. Het bleek dat hij een pornoverslaving had. Hij keek naar héél heftige beelden, gelukkig wel van volwassenen. Dit veranderde het beeld dat ik van hem had in de tien jaar dat we samen waren totaal. David was altijd een heel lieve man, een geweldige kerel die altijd voor iedereen klaarstond, geduldig was en nergens moeilijk over deed”, vertelt ze. “Het verklaarde wel meteen waarom we geen denderend seksleven hadden, want ik had nooit kunnen voldoen aan zijn verlangens. Het verklaarde ook dat hij op vakantie een keer totaal in paniek was, omdat hij zijn USB-stick kwijtraakte. Toch trok ik na de vondst onze hele relatie in twijfel. Waar was hij allemaal niet eerlijk over geweest? We hadden mooie herinneringen samen en die bestaan nog steeds, maar die zijn wel bezoedeld. Inmiddels – het is alweer jaren geleden – denk ik ook: wat moet hij het moeilijk hebben gehad om zijn verslaving verborgen te houden.”
Voor elkaar
Door dit voorval werd Sylvie zich bewust van haar eigen digitale nalatenschap. “Ik ben zzp’er en ik heb een document gemaakt, zodat anderen in mijn bedrijfsdocumenten kunnen. Ik ben inmiddels hertrouwd en mijn man en ik hebben officieel geregeld dat als een van ons er niet meer toe in staat is, of komt te overlijden, de ander toegang tot accounts krijgt.” Lachend: “En hoewel er niets geks tussen staat, besef ik nu weer dat ik toch eens die 36.000 foto’s op mijn telefoon moet opruimen. Ik wil anderen daar niet mee opzadelen. Al is het ook zo’n vervelend klusje dat ik steeds voor me uitschuif.”
